QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA HUYỆN HÒA AN

Đất Hòa An ngày nay là đất Thạch Lâm xưa.Huyện Thạch Lâm đời Lý, Trần và đời Lê sơ là châu Thái Nguyên, lần lượt thuộc các phủ Lạng Sơn, phủ Bắc Bình của trấn Thái Nguyên.Cuối đời Lê Hồng Đức, châu Thái Nguyên đổi là châu Thạch Lâm thuộc phủ Cao Bằng, trấn Thái Nguyên. Năm Minh Mệnh thứ 15 (1834) châu Thạch Lâm đổi làm huyện Thạch Lâm; năm Minh Mệnh thứ 16 (1835) triều đình nhà Nguyễn cho rằng tỉnh Cao Bằng chỉ có một phủ và năm huyện, đất đai khá rộng, nên quyết định đặt thêm phân phủ để chia sẻ bớt công việc. Vua Minh Mệnh sai trích lấy hai huyện là huyện Thạch Lâm và Thạch An, đặt phủ Hòa An, lỵ phủ Hòa An đặt ở xã Nhượng Bạn từ đây có tên Hòa An. Tri phủ Hòa An có chức trách kiêm lý huyện Thạch Lâm và thống hạt huyện Thạch An. Năm Tự Đức thứ tư (1851) triều đình lại bỏ phủ Hòa An. Tỉnh Cao Bằng chỉ còn một phủ là Trùng Khánh gồm năm huyện: Thạch Lâm, Thạch An, Quảng Uyên, Thượng Lang, Hạ Lang. Thời Pháp thuộc, từ năm 1905, huyện Thạch Lâm đổi là phủ Hòa An. Theo sách “Danh mục các làng xã Bắc Kỳ” của Ngô Vi Liễn, xuất bản tại Hà Nội năm 1928, tỉnh Cao Bằng gồm: 01 phủ, 08 châu, 33 tổng, 230 xã. Phủ Hòa An gồm 07 tổng, 54 xã (An Lại: 06 xã; Cao Bằng: 07 xã; Hà Đàm: 05 xã; Nhượng Bạn: 11 xã; Tĩnh Oa: 09 xã; Tượng Yên: 11 xã; Xuân Sơn: 05 xã). Những năm sau cách mạng, phủ Hòa An đổi thành huyện Hòa An. Đất Hòa An ngày nay chiếm đại bộ phận châu Thạch Lâm thời Minh Mệnh.

          Từ năm 1954 đến 2002, huyện Hoà An gồm thị trấn Nước Hai và 24 xã (Dân Chủ, Nam Tuấn, Đức Long, Bình Long, Đức Xuân, Ngũ Lão, Đại Tiến, Bế Triều, Hồng Việt, Hoàng Tung, Trương Lương, Công Trừng, Hưng Đạo, Đề Thám, Bạch Đằng, Bình Dương, Nguyễn Huệ, Trưng Vương, Quang Trung, Chu Trinh, Lê Chung, Hà Trì, Hồng Nam, Vĩnh Quang). Năm 1971, Thị xã Cao Bằng mở rộng địa giới, đã sáp nhập các xóm: Nà Chướng, Nà Lắc, Nà Rụa, Nà Hoàng, Nà Gà, Nà Phía, Nà Đoỏng, Mỏ Muối, Khuổi Tít (thuộc xã Lê Chung); Vằng Ngà, Nà Cạn (thuộc xã Quang Trung); Giả Ngẳm, Gia Cung, Nà Pế, Nà Lum, Thắc Thúm (thuộc xã Vĩnh Quang); Nà Toòng, Nà Cáp (thuộc xã Đề Thám); Nà kéo (thuộc xã Ngũ Lão) vào thị xã Cao Bằng.

          Năm 2002, xã Đề Thám được nhập vào thị xã Cao Bằng và đến năm 2010, các xã: Hưng Đạo, Vĩnh Quang, Chu Trinh cũng được nhập vào thị xã Cao Bằng. Từ tháng 10 năm 2010, sau khi điều chỉnh, huyện Hòa An còn có 21 đơn vị hành chính, gồm một thị trấn (thị trấn Nước Hai) và 20 xã (Dân Chủ, Nam Tuấn, Đức Long, Bình Long, Đức Xuân, Ngũ Lão, Đại Tiến, Bế Triều, Hồng Việt, Hoàng Tung, Trương Lương, Công Trừng, Bạch Đằng, Bình Dương, Nguyễn Huệ, Trưng Vương, Quang Trung, Lê Chung, Hà Trì, Hồng Nam).

Từ tháng 01 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 864/NQ-UBTVQH14 ngày 10/01/2020 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Cao Bằng, theo đó huyện Hoà An có 15 đơn vị hành chính gồm 01 thị trấn (thị trấn Nước Hai) và 14 xã (Dân Chủ, Nam Tuấn, Đức Long, Ngũ Lão, Đại Tiến, Hồng Việt, Hoàng Tung, Trương Lương, Bạch Đằng, Bình Dương, Nguyễn Huệ, Quang Trung, Lê Chung, Hồng Nam), cụ thể sáp nhập: xã Công Trừng vào xã Trương Lương; sáp nhập xã Hà Trì vào xã Quang Trung; sáp nhập xã Trưng Vương vào xã Nguyễn Huệ; sáp nhập một phần diện tích, dân số của xã Bế Triều, Đức Long, Bình Long và Hồng Việt vào thị trấn Nước Hai; sáp nhập phần diện tích và dân số còn lại của xã Bình Long vào xã Hồng Việt; sáp nhập xã Đức Xuân và phần diện tích, dân số còn lại của xã Bế Triều vào xã Đại Tiến).